Tháp Bà Ponagar

Du lịch Nha Trang không chỉ là một cuộc hành trình khám phá những bãi biển tuyệt đẹp, những hòn đảo còn ẩn dấu nhiều điều huyền diệu, mà còn là một cuộc hành hương tìm về những giá trị văn hóa còn sót lại của tộc người Chăm. Một trong những địa danh hiện vẫn còn in dấu nét văn hóa đó là Tháp Bà Ponagar Nha Trang. Nơi đây được đánh giá là danh thắng bậc nhất của Nha Trang – Khánh Hoà.

Tháp bà Ponagar là một quần thể đền thờ mang đậm nét nghệ thuật kiến trúc và điêu khắc dân tộc Chăm. Tọa lạc trên một ngọn đồi nhỏ, tên là núi Tháp Bà nơi cửa sông Cái, gần quốc lộ 1A, thuộc địa phận phường Vĩnh Phước, phía bắc thành phố Nha Trang. Nằm ngay trong lòng thành phố biển Nha Trang xinh đẹp nên du khách có thể dễ dàng chiêm ngưỡng và tham quan tháp bà ponagar…

Kết cấu của tháp Bà Ponagar gồm có 3 tầng. Tầng thấp bằng với mặt đất bằng là ngôi tháp cổng mà nay không còn nữa. Từ đây có một lối đi lên là những bậc thang bằng đá lên tầng giữa, nơi chỉ còn hai dãy cột chính bằng gạch hình bát giác, mỗi bên 5 cột có đường kính hơn 1 mét và cao hơn 3 mét.

Hai bên các dãy cột lớn có 12 cột nhỏ và thấp hơn, toàn bộ đều nằm trên một nền bằng gạch cao trên 1 mét. Tầng trên cùng là nơi các tháp được xây dựng, ngay trước ngôi tháp chính. Mọi người quen gọi toàn bộ quần thể này là tháp Bà Ponagar nhưng thực tế nó chỉ là tên gọi của ngọn tháp lớn nhất, cao khoảng 23m.

Vua Chămpa là Harivácman đã cho xây dựng quần thể đền thờ vào những năm 813 – 817, qua thời gian đã bị hư hại nhiều. Thời Pháp đô hộ, trường Viễn Đông Bác Cổ đã dùng gạch xây lại nhiều phần và đắp một số tượng lên thân tháp. Cả bốn tháp đều được tạo dựng theo phong cách của người Chăm: gạch xây rất khít mạch, không nhìn thấy chất kết dính. Lòng tháp rỗng tới đỉnh, cửa tháp quay về phía Đông. Có nhiều gờ, trụ và đấu ở mặt ngoài thân tháp. Gạch trang trí hoa văn hình vòm tháp thường được đặt trên đỉnh các trụ, nhìn giống như chiếc tháp nhỏ đặt trên một tháp lớn. Trên thân tháp còn sở hữu nhiều tượng và phù điêu làm bằng đất nung, bao gồm hình thần Ponagar, thần Tenexa, các tiên nữ, các loài thú như nai, ngỗng vàng, sư tử… Tháp chính là nơi thờ thần Ponagar, vị thần biểu trưng cho sắc đẹp, nghệ thuật và sự sáng tạo. 

Tháp Bà được xây bốn tầng, mỗi tầng đều có cửa, tượng thần và hình thú bằng đá. Phía trong tháp có đặt tượng nữ thần, kiệt tác về điêu khắc Chămpa, là sự hòa quyện tuyệt diệu giữa kỹ thuật tượng tròn và chạm nổi. Bức tượng này có chiều cao 2,6m tạc bằng đá hoa cương màu đen đang ngồi trên bệ đá uy nghiêm hình đài sen, lưng tựa vào phiến đá lớn hình lá đề. Các tháp khác thờ thần Siva, thần Sanhaka và thần Ganeca.

Vào ngày lễ vía Bà hằng năm (từ 20 – 23/3 âm lịch), Khu di tích Tháp Bà Ponagar lại thu hút nhiều đoàn du khách tới hành hương. Lễ hội Tháp Bà Ponagar được đánh giá là một trong những lễ hội lớn nhất khu vực Nam Trung bộ và Tây Nguyên, đi liền với truyền thuyết và tục thờ nữ thần Thiên Y Thánh Mẫu Ana, người mẹ xứ sở của đồng bào Việt, Chăm ở các tỉnh miền Trung. Vào những ngày nay, sẽ diễn ra các hoạt động tôn giáo, tín ngưỡng dân gian như: đọc kinh cầu an của nhà sư, biểu diễn hát bộ, trình diễn múa lân, múa bóng…